Rossiya va AQSh Suriyadagi kimyoviy qurollar ustidan xalqaro nazorat o’rnatish rejasi bo’yicha kelishib olishdi. Bu haqida shanba kuni Jenevada o’tgan muzokaralar natijasi bo’yicha bo’lib o’tgan matbuot anjumanida AQSh davlat kotibi Jon Kerri va Rossiya tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov bayonot berishdi.
“AQSh va Rossiya Suriya rejimi kimyoviy qurollarini yo’q qilinishiga va buni imkoni boricha xavfsiz bo’lishiga erishishlari zarur. Biz Suriya bir xafta mobaynida bu qurollarni barcha ro’yhatini taqdim qilishi shartligiga kelishib oldik”,- dedi Jon Kerri. Uni so’zlariga ko’ra, tamonlar asosan Asad rejimida mavjud bo’lgan kimyoviy qurollar turi va miqdori to’g’risida ixtilof qilishgan.
Rejaga muvofiq xalqaro inspektorlar Suriyaga 2013- yilni noyabr oyidan kechikmay kelishlari zarur. Shu bilan birga bu qurollarni yo’q qilinishi 2014- yilni o’rtalarigacha tugatilishi rejalashtirilgan. Yo’q qilinishni amaliy masalalarini kimyoviy qurollarni ta’qiqlash tashkiloti hal etadi. Bu masalani moliyalashga xalqaro donorlar jalb qilinadi.
Lavrovni so’zlariga ko’ra, bu rejani amalga oshirish Suriyani harbiy zarbadan qutqarib qoladi. Uni ta’kidlashiga ko’ra, Moskva va Vashington muammoni siyosiy yo’l bilan hal etilishi tarafdoridirlar. Shu bilan birga Kerri agarda Suriya majburiyatlarni bajarmasa AQSh va Rossiya BMTni Xavfsizlik kengashi keskin qaror loyihasini ishlab chiqishiga rozi ekanligini belgilab o’tdi. Uni so’zlariga ko’ra, BMT Xavfsizlik kengashida kimyoviy qurollardan foydalanganga nisbatan aniq jazo choralarini qo’llashlik muhokama etiladi.
Turkiston:
Xalqaro siyosatda, biz ogohlantirgan nayrang stsenariysi tuzula boshlandi.
Albatta kimyoviy qurolni qidiruv mahsus komissiya tuzuladi, Asaddan bu qururollar topilmaydi, so’ng Abamaning go’yoki ko’zlari ochila boshlaydi. U muxolifotdan bu xolatga tiniqlik kiritishni talab qilib, ularga oqlanishlari uchun bir necha shartlar qo’yadi.
Suriya musulmon muxolifotchilari bu shartlarni qabul qilib, muzokaralarga rozi bo’lishsa, ulardan kufr sistemasi ta’siri ostiga qaytishlaridan umid paydo bo’ladi. Yo’q barcha talablarni rad etib, xech qanday muzokaralarni qabul qilishmasa, ulardan umid uzuladi.
Xar ikkala xolat uchun alohida yo’nalishlar tayorlangan. Birinchi holat ro’y bersa, AQSh bor maxoratini ishga solib muzokaralarni rivojlantirishga va o’z manfaatlari tomon burishga intiladi. Oqibatida esa, muzokaralar rivojiga ko’ra Asadning rejimi o’rniga muxolifotni olib kelish haqida fikrlay boshlaydi.
Ikkinchi holatda, kufrning har qanday muzokaralarini rad etganida esa, vaziyat mutlaqo boshqacha ketadi. Avval xalqaro hamjamiyat oldida muxolifotni obruysizlantira boshlaydi. Xar hil dalillar keltirilib, ularni noqonuniy vaxshiylar qilib ko’rsatishga qattiq xarakat qilinadi. O’zlarini oqlashlari uchun xech qanday imkoniyatlar bermay, ularga qarshi matbuot hujumi uyushtiriladi.
Xa Suriya xolatida mafkuraviy kurash jihat jiddiy tus oldi. Endi bu davlatlar, guruxlar yoki shaxslar o’rtalaridagi adovatlardan kelib chiqqan urush emas. Shuning uchun kufr olami ba’zi joylarda, o’z davlatlarining manfaatlarini kufr sistemasi manfaatlari ostiga qo’yishga mjbur bo’lishmoqda. Ular bir birlarini juda yomon ko’rgan xollarida bir tomonga yo’nalishga, bir muzokara stoliga o’tirishga majbur bo’lishmoqda.
Albatta bu ularning noqis aqillaridan kelib chiqqan re’jalari. Voqe’likning ketuvi esa Olloxning qo’lida. Hohlasa bizlarni sinashda davom etadi, hohlasa o’z nusrati bilan biz kutgan va kutmagan tomondan beradi.
